Po rozpatrzeniu senackich poprawek Sejm ostatecznie uchwalił 9 marca 2023 r. przygotowaną w Ministerstwie Sprawiedliwości kompleksową nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego. Nowe rozwiązania mają na celu przyspieszenie i usprawnienie postępowań w sprawach cywilnych i gospodarczych.
Po wejściu w życie ustawy będzie można sprawniej dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Wprowadzono m.in. zupełnie nowe postępowanie z udziałem konsumentów, które wzmocni ich pozycję procesową wobec przedsiębiorców.
Przyśpieszenie „spraw frankowych”
W tzw. sprawach frankowych ustalona została na okres 5 lat wyłączna właściwość sądu w miejscu zamieszkania powoda. To w znaczącym stopniu przyczyni się do odciążenia przede wszystkim Sądu Okręgowego w Warszawie, jak też innych dużych sądów okręgowych, do których konsumenci kierują swoje roszczenia.
Odciążenie sądów okręgowych
Sądy okręgowe zostaną też odciążone od nadmiaru spraw poprzez podniesienie wartości przedmiotu toczących się przed nimi sporów z 75 tys. zł do 100 tys. zł. Sprawami, w których wartość przedmiot sporu będzie niższa niż 100 tys. zł, zajmą się sądy rejonowe.
Przyśpieszenie postępowań
Poszerzono katalog niedopuszczalnych wniosków o wyłączenie sędziego. Ma to wyeliminować praktykę masowego składania wniosków o wyłączenie wszystkich sędziów danego wydziału czy nawet całego sądu, również, gdy sędziowie ci nie są w żaden sposób zaangażowani w prowadzenie sprawy. Złożenie wniosku o wyłączenie sędziego, który nie jest członkiem składu orzekającego będzie niedopuszczalne. Rozwiązanie to przyczyni się do przyspieszenia postępowań.
Sprawne procedury
Nowe przepisy usprawnią też przebieg posiedzeń przygotowawczych oraz sposób wydawania, uzasadniania i doręczania postanowień wydawanych na posiedzeniach niejawnych. Dodatkowo, aby usprawnić postępowanie, zostanie poszerzony katalog pism stanowiących nadużycie prawa procesowego. Sankcją za składanie takich pism będzie ich pozostawienie w aktach sprawy bez podejmowania dalszych czynności.
Niższe opłaty komornicze
Doprecyzowane zostały przepisy o doręczeniach komorniczych. Nowe przepisy zwiększają też dostęp wierzycieli do zabezpieczenia roszczeń pieniężnych przed wszczęciem lub w toku procesu. Służy temu obniżenie opłat komorniczych i powiązanie ich wysokości z rzeczywistymi efektami pracy komornika
Doskonalsza e-licytacja
Nowelizacja udoskonala elektroniczną licytację komorniczą w zakresie przebijania ofert. Tak, by przetarg nie ulegał nadmiernemu przedłużeniu, a jednocześnie, żeby nie dochodziło do sytuacji, w których przetarg wygrał uczestnik składający ofertę w ostatniej sekundzie trwania licytacji.
Uprawnienie do alimentów
W przepisach o planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji komorniczej wprowadzono nowe rozwiązanie. Pozwala ono zaspokoić nie tylko bieżące i zaległe alimenty, lecz również przyszłe. Oznacza to, że np. w przypadku sprzedaży nieruchomości dłużnika, należności wierzyciela alimentacyjnego mogą być zaspokojone na wiele lat do przodu.
Ochrona dóbr osobistych
W postępowaniach dotyczących naruszenia dóbr osobistych wprowadzono zasadę uniwersalną dla wszystkich tego rodzaju spraw. Jeżeli pozwany nie opublikuje w odpowiednim terminie stosowanej treści przeprosin, sąd będzie mógł nakazać ich opublikowanie na łamach ogólnodostępnego Monitora Sądowego i Gospodarczego. Koszty publikacji oświadczenia w Monitorze pokryje pozwany. Treść będą mogły w całości powielać inne media z podaniem źródła publikacji. Sąd będzie mógł również nałożyć na pozwanego do 15 tys. zł grzywny. Stosowane obecnie gigantyczne koszty przeprosin, sięgające nawet ok. miliona złotych, prowadzą do tamowania wolności słowa. Są zastraszaniem uczestników dyskursu publicznego i mają na celu paraliżowanie debaty.
Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Większość przepisów omawianej nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia (czyli od dnia publikacji w Dzienniku Ustaw), z wyjątkiem:
1) art. 7 pkt 1, który wchodzi w życie po upływie 9 miesięcy od dnia ogłoszenia;
2) art. 1 pkt 138 lit. a tiret trzecie, który wchodzi w życie z dniem 1 października 2023 r.;
3) art. 1 pkt 144 i 145, art. 7 pkt 2, 3, 5 i 6, art. 14, art. 15, art. 17, art. 18, art. 19 ust. 5–7, art. 23 ust. 2, art. 26 ust. 2, art. 28 oraz art. 29, które wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw - druk nr 2650 - przebieg procedury legislacyjnej w Sejmie.