Fundusze inwestycyjne ETF – czym się charakteryzują, czy warto w nie inwestować

Fundusze ETF – czym są (charakterystyka)

ETF to rodzaj funduszu inwestycyjnego notowanego na giełdzie, którego zachowanie replikuje zmiany innych instrumentów bazowych (indeksy). Ich historia sięga początków lat 90. XX wieku. ETF-y okazały się instrumentami, które podbiły rynek finansowy i zrewolucjonizowały sposób, w jaki inwestorzy prowadzą swoje portfele inwestycyjne. Wyraźny wzrost tego segmentu to historia ostatnich lat, a punktem przełomowym okazał się globalny kryzys finansowy (2007-2009 r.). Wystarczy wspomnieć, że w 2003 r. liczba ETF-ów w obiegu wynosiła 276, natomiast w roku 2021 zbliżyła się do poziomu 8600. Dodatkowo, 2021 rok okazał się rekordowym pod względem napływów, które osiągnęły poziom 1.22 bln dolarów, a wartość aktywów funduszy ETF po raz pierwszy w historii przekroczyła sumę 10 bln dolarów. 

ETF-y do idealna propozycja dla początkujących inwestorów, nieposiadających ani specjalistycznej wiedzy ani czasu na wybór pojedynczych akcji czy obligacji oraz dla tych, którzy dysponują stosunkowo małym kapitałem. Wszystkie ETF-y charakteryzują się przejrzystą strategią inwestycyjną, która w sposób klarowny wskazuje, jaki indeks dany instrument odwzorowuje. Dla inwestora jest to prosty sposób inwestowania i gwarancja, że wybrany ETF będzie konsekwentnie realizował założenia. 

Cechy ETF-ów

Niekwestionowaną zaletą ETF-ów są niskie koszty inwestycji oraz doskonała dywersyfikacja portfolio. Dokonywane inwestycje są zróżnicowane w taki sposób, aby niwelować ryzyko nieodłącznie związane z lokowaniem kapitału w instrumenty finansowe.  

Wśród cech ETF-ów można też znaleźć taką, której nie powinno się traktować jednoznacznie – dla części inwestorów jest to bowiem zaleta, a dla innych wada. Sztywne przypisanie do odwzorowywanego indeksu udaremnia wygenerowanie dodatkowych korzyści, wynikających z selekcji pojedynczych instrumentów. Większość, nawet zaawansowanych inwestorów starających się aktywnie selekcjonować pojedyncze instrumenty nie daje jednak rady pokonać indeksu i osiąga gorsze wyniki niż rynek. 

Rodzaje funduszy ETF

ETF-y są emitowane przez największe światowe instytucje finansowe zarządzające aktywami. Rynek ten jest mocno skonsolidowany, a na samym podium znajdują się takie marki jak: BlackRock, Vanguard, State Street SPDR. W aplikacji WealthSeed można aktualnie znaleźć blisko 600 funduszy. 

Wybór ETF-ów oferowanych przez czołowych graczy jest bardzo szeroki. Bazowy podział rozwiązań rynkowych uwzględnia klasę aktywów, którą dany ETF replikuje. W ramach tej grupy możemy wyróżnić podstawowe segmenty tj.:

• ETF-y akcyjne – replikujące zachowanie indeksów giełdowych na całym świecie, np. S&P 500, WIG 20, DAX, Nikkei 225
• ETF-y obligacyjne – odzwierciedlające ruchy cenowe wybranej grupy obligacji, np. skarbowe, korporacyjne
• ETF-y surowcowe – imitujące portfel składający się z wybranych surowców bądź całego koszyka
• ETF-y multi-asset – odwzorowujące portfel złożony z różnych klas aktywów, tj. akcje, obligacje, surowce i nieruchomości
• ETF-y sektorowe, tematyczne – odtwarzające wahania akcji, obligacji wyróżniających się konkretną cechą, np. spółki technologiczne, spółki z segmentu cyberbezpieczeństwa, robotyki czy ESG

Instytucje emitujące ETF-y nieustannie prześcigają się w nowych pomysłach, wprowadzając rozwiązania charakteryzujące się niestandardowym sposobem replikacji indeksu. Do grupy tej należą:

• ETF-y lewarowane – stopa zwrotu indeksu powiększana jest o określony wskaźnik, np. 2x, 3x. Pozwalają one zarobić lub stracić dwukrotnie lub trzykrotnie więcej niż zarabia/traci instrument bazowy. 
• ETF-y odwrotne – generujące wynik ze znakiem przeciwnym do instrumentu bazowego. 
  W przypadku spadku indeksu giełdowego, ETF będzie osiągał dodatnie wyniki i zyskiwał. 

Ostatnim podziałem ETF-ów jest zróżnicowanie zależne od typu jednostki. ETF-y możemy podzielić na:

• ETF-y akumulacyjne – środki z tytułu dywidend wypłacanych z udziałów bazowych ETF-ów są reinwestowane w fundusz, bez dodatkowych kosztów i w efekcie wartość ETF-ów wzrasta,
• ETF-y dystrybucyjne – środki z tytułu dywidend, odsetek są wypłacane inwestorom 
  w cyklicznych, najczęściej kwartalnych interwałach

Jakie ryzyko inwestowania w fundusze ETF?

ETF-y uchodzą w świecie inwestorów za relatywnie bezpieczną opcję. Wspólną cechą całej grupy instrumentów jest redukcja ryzyka przez dywersyfikację, jednak zróżnicowanie w zależności od rodzaju ETF-a jest istotne. Najniższym stopniem ryzyka charakteryzują się ETF-y na obligacje. Najwyższy występuje w przypadku ETF-ów akcyjnych czy surowcowych. 

Z ryzykiem silnie zsynchronizowany jest horyzont inwestycyjny. W elementarnym założeniu, im większe ryzyko danego rozwiązania, tym dłuższy powinien być nasz horyzont inwestycyjny. Zasada ta jednak nie ma zastosowania w przypadku funduszy lewarowanych, które charakteryzują się najwyższym ryzykiem. W tym segmencie wymagane jest podejście indywidualne, gdyż specyfika kształtowania się stopy zwrotu w dłuższym okresie preferuje inwestycje krótkoterminowe. 

Szerokie spektrum dostępnych ETF-ów powoduje, że rozwiązania te sprawdzają się w zróżnicowanych warunkach rynkowych. W fazach hossy na rynku akcyjnym, ETF-y na główne indeksy giełdowe będą się doskonale zachowywać, natomiast w przypadku znacznie gorszego sentymentu na globalnych parkietach, najlepszym rozwiązaniem mogą okazać się ETF-y odwrotne. Dlatego priorytetem dla inwestorów powinno być zdefiniowanie swojego celu, horyzontu inwestycyjnego i poziomu skłonności do ryzyka, co ułatwi znalezienie produktu odpowiadającego ich potrzebom. 

ETF-y nierzadko cechują się ponadprzeciętnymi wynikami inwestycyjnymi. Pozytywnym przykładem jest iShares S&P 500 Energy Sector UCITS ETF, który w ciągu roku (dane na dzień 02.02.2023 r.) wzrósł 
o 39.1%. Z drugiej strony istnieją przypadki ETF-ów, które straciły dużą część swojej wartości. Najlepiej sytuację tę obrazuje stopa zwrotu WisdomTree Cloud Computing UCITS ETF, który na przestrzeni ostatniego roku stracił 30.6%.

W ofercie WealthSeed klienci mają do dyspozycji ok. 600 ETF-ów na indeksy rynkowe, regiony geograficzne, branże, surowce, firmy związane z ważnymi trendami wszystkich najważniejszych emitentów jak BlackRock, Vanguard, czy State Street. Dodatkowo każdy nowy użytkownik aplikacji na początek swojej inwestycyjnej drogi otrzymuje w prezencie do 500 zł na zakup ETF.

Nowe przepisy dla ETF-ów w Polsce

Długo obowiązujące krajowe regulacje, które ograniczały możliwość sprzedaży funduszy ETF bez dokumentów informacyjnych dla inwestorów (tzw. KID) w języku polskim przełożyły się na małą dostępność zagranicznych ETF-ów w Polsce, nawet w tych domach maklerskich, które oferują dostęp do rynków zagranicznych. Wreszcie sytuacja uległa zmianie pod koniec roku 2021, kiedy umożliwiono również dystrybucję funduszy ETF z dokumentacją w języku angielskim do klientów deklarujących dobrą znajomość tego języka. To umożliwiło nowym graczom, takim jak platforma WealthSeed, udostępnić klientom od razu szeroki zakres globalnych produktów ETF, a dostępność ETF-ów zaczęła też rosnąć w tradycyjnych firmach inwestycyjnych.

Następnym naturalnym krokiem powinno być pobudzenie wzrostu liczby funduszy ETF notowanych na warszawskim parkiecie. Obecnie na GPW notowanych jest zaledwie kilka produktów ETF naśladujących indeksy WIG20, mWIG40 czy TBSP oraz pojedyncze produkty ETF zagranicznych asset managerów (np. Lyxor). Sytuacja jest pochodną relatywnie restrykcyjnych krajowych wymogów dot. rejestracji funduszy ETF. Obecnie niemal każdy fundusz ETF notowany w Warszawie ma w nazwie frazę FIZ, co jest skrótem od „Fundusz Inwestycyjny Zamknięty”. To właśnie ta forma funduszu jest dzisiaj wykorzystywana do wprowadzenia ETF-ów na polską giełdę i przyczynia się do administracyjnych trudności.

Aktualnie Ministerstwo Finansów pracuje nad stworzeniem takich warunków legislacyjnych i regulacyjnych, aby umożliwić łatwiejsze wprowadzanie ETF-ów na GPW i szybszy rozwój rynku rodzimych funduszy ETF. Istotnie, gdy zagłębimy się w opublikowanej w 2019 r. treści Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego, to na liście priorytetowych działań planowanych w ramach wdrażania SRRK w punkcie 61. (łącznie jest ich 90.) znajdziemy następujący zapis:[1]

„61. Określenie do końca 2020 r. krajowych regulacji dla produktów i usług dostępnych lub stosowanych jedynie w ograniczonym zakresie na polskim rynku, a popularnych na najbardziej rozwiniętych rynkach – w tym ETF”.[2]

Pomimo tego, iż minęły 2 lata, podczas których niewiele się zmieniło, przedstawiciele Ministerstwa zapewniają, że realizacja Strategii jest przewidziana do połowy 2023 r., więc konkretne akty prawne do tego czasu powinny ujrzeć światło dzienne. Inwestorzy liczą, że nowe prawo ułatwi wprowadzenie oraz zarządzanie ETF-ami – uatrakcyjni ofertę giełdową i przekona emitentów do wejścia na rynek z nowymi rozwiązaniami. 

Piotr Langner, Doradca inwestycyjny WealthSeed,
Absolwent Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Posiadacz licencji doradcy inwestycyjnego (nr licencji 569). Z rynkiem kapitałowym związany od 2012 roku. Doświadczenie zdobywał jako analityk rynków światowych w domu maklerskim, a także kierownik ds. zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie przemysłowym.